Hidradenitis suppurativa

Hidradenitis suppurativa (HS) lea kronalaš vuolšesullasaš liikedávda mii boahtá fas ruovttoluotta ja mii dagaha kronalaš vuolšši vuoktamáddagiidda.

Hidradenitis suppurativa birra

Hidradenitis suppurativa (HS) – maiddái gohčoduvvon acne inversa, lea kronalaš vuolšesullasaš dávda mii dávjá ihtá maŋŋil pubertehta agi.

HSas leat dábálaččat vearki nákkit, follikulara (čiekŋalis) nodi, abseassat (siedjanákkit), ja hávit mat ihtet eanas gieđavuole, juolgegaskkain, čurtespáppain, čiččiid vuolde, bahtačoalis ja liikemáhciin.

DUOĐALAŠVUOHTA rievddada olbmos olbmui. Muhtimiin leat gehppes givssit moatti sajis, earáin sáhttet gis leat muttolaš gitta duođalaš bákčasat máŋgga sajis rupmašis.

DIAGNOSA lea doavttir gii meroštallá pasieantta buozalmasvuođa historjjá vuođul ja klinihkalaš liikki iskama vuođul. Sáhttá leat hástaleaddji mearridit rievttes diagnosa árrat buozalmasvuođas, ja dan dihte sáhttá dađi bahábut ádjánit mearridit rievttes diagnosa.

Sivva HSii

Juste mii lea sivvan ahte HS šaddá, ii leat ollislaččat kártejuvvon, muhto orru doaivumis ahte lea immunalogalaš, hormonalaš, genehtalaš ja eará fáktorat mat dagahit ahte buozalmasvuohta ihtá ja leavvá (1). 

Duhpátborgguheapmi ja buoidivuohta anilduvvojit riskafáktorin ja dakkárat mat doalahit dávdda.

HS ii boađe das go lea infekšuvdna, heajos hygiena, ja ii leat njoammu!

Dávdamearkkat ja sadji gos

DÁVDAMEARKKAT álggus buozalmasvuođas leat áinnas buđđosan gurrenráiggit vuovttain ja bivastatravssain. Dakko šaddet nákkit mat ráigánit  ja siedja boahtá olggos. Eará dovdomearkkat sáhttet leat čivhllesullasaš rievdamat liikkis ja liikemáđut. HS dávjá sáhttá dagahit bákcásit. guohcahájat vuožus ja árpaid. Mii diehttelas čuohcá ollu pasieantta eallimii.

        
Govva: HS gieđa vuolde 
(Govven: Jasmine Ivanna Espy, "skinfluencer"  (@whoisivanna))

SOHKABEALLI váikkuha gokko lea. Nissonat ožžot dávjjimusat dávdamearkkaid vuolledábiide, bajágeahčen julggiid gaskka, čoarbbeliide, gieđavuollái ja/dahje bahtasálvui. Dievddut dávjjimusat julggiid gaskka, čoarbbeliide, gieđa vuollái, perineum, (bahtačoali ja vuolledábiid gaskka), bahtii ja/dahje bahtasálvui.

Beroškeahttá sohkabeali, de lea dábálaš ahte sajit mat ruvvehallet ja deattáhallet maid sáhttet gillát. Diekkár sajit sáhttet leat seakkáš, čoavjemáhcci dahje liiki mii dávjá lea čavgan bolohahkii dahje boahkána geažil.

DUOĐALAŠVUOĐAGRÁDA rievddada olbmos olbmui. Muhtimiin sáhttet leat ovttaskas nákkit mat duos dás ráigánit, ja earáin sáhttet leat viidábut leavvan dávda mas beaivválaččat leat dávdamearkkat, eanet vuolši ja stuorát ráiggit.

SYSTEMABUOZALMASVUOHTA. HS lea oinnolaš liikkis, muhto dat kronalaš vuolši čuohcá eanet orgánaide ja lea pasieanttain geain lea HS, leat dávjjibut maid eará dávddat, nu gohčoduvvon maid čuovvudávddat dávjjibut (komorbitehtat). HS čadno dávjá Crohn dávdi, ulceros kolihkka, deprešuvdnii ja metabola syndromii.

Eanet ovdamearkagovaid movt HS lea oaidnit, deaddil deike geahččat Dermnet. 

HS gávdnojupmi

OARJJABEALI MAILMMIS árvvoštallat mii ahte sullii 0,4 % fallehuvvon HS dávddas. Sullii 1 % Norgga álbmogis lea diet diagnosa, muhto dutkamat čájehit ahte nu oallugat go 1,7 % fallehuvvon HSain muhtomin eallimis (1, 2). 

AHKI JA SOHKABEALLI. HS dávdamearkkat ihtet dábálaččat pubertehta agis dahje 40 jagiin. Nissonat fáhtehallet HSii dávjjibut go dievddut (1). 

Govva: HS gieđa vuolde (govven: Tøri Gjendal)

Prognosa ja dálkkodeapmi

HS LEA KRONALAŠ DÁVDA, mii mearkkaša ahte ii gávdno buorideaddji dálkkodeapmi. Lihkus gávdnojit máŋgga sorttat dálkasat, mat sáhttet addit buriid áigodagaid go leat unnit gillájumit dahje áigodagaid goas eai oba leat ge gillájumit. Makkár divššodeami vállje, vealtá das movt dávda čuohcá eallimii ovttas klinihkalaš duohtavuođa grádain (1). 

RÁVVEJUVVO ahte ii beađa ja gurre nákkiid ja absceassaid (1). Vaikko diet jođánit geahpida bákčasiid, de lea eanet go 90 % jáhkkimis ahte nággu dahje absceassa fas ihtá fargga.

DIKŠUNCEAHKIT. Mii sáhttit geahččat dálkkodan molssaeavttuid nu go ráidalas ceahkit. Vuolimus ceahkit leat geahppaset dávddaide, ja dat alimus ceahkit leat sidjiide geat gillájit duođalaččat.

CEAHKKI 1 Dielkkuid dikšut

• Topikala antibiotikhkka
• Antiseptalaš bassan

CEAHKKI 2 antibiotihkka ja kirurgiija

• Antibiotikhkka tableahtat
• Kirurgalaš čuohpadeapmi (ovdamearkan deroofing dahje CO2-laser)

CEAHKKI 3 immuna váikkuheaddji dálkkodeapmi

• Boahkuheapmi Adalimumab:ain (biologalaš dálkkas)
• Loga eanet HS dálkkodeami birra dás (dárogillii)

Eallit HS:ain

Eatnasat geat gillájit HSain, vásihit ahte dat čuohcá eallinkvalitehtii ja mentála dearvvašvuhtii eanet dahje unnit. Háhkat alcces dieđuid ja áddejumi dahká ahte saddá geahppaset birget mentála nođiin mii čuovvu go lea kronalaš buozalmasvuohta. De lea maid álkit hállat buozalmasvuođa birra ja jearrat veahki birrasis.

BARGONÁVCCAT JA HEIVEHEAPMI. HS sáhttá ráddjet bargonávccaid ja muhtimat guđđet bargoeallima árrat. Eatnasat geain lea HS nákcejit gal doaibmat bargodilis jus heiveha dili dan láhkái. Heiveheapmi lea bargoaddi ovddasvástádus, ja ovttasráđiid doaktáriin galgá du bargosadji heivehuvvot buoremusat du doaibman dási ektui.

DOARJJAORTNEGAT. Olbmot geain leat kronalaš liikedávddat, sáhttet oažžut doarjaga lihpariidda, medisiinnalaš golahusmateriálaid, reseaptakeahtes laktadoalahan dikšumii ja dálkasiidda. Oažžut mávssu ruovttoluotta álbmotoajus, de fertet vuos ohcat beassat ortnega vuollái, maid du liikedoavttir dahká.

Loga eanet iežat vuoigatvuođaid birra ja vejolašvuođa oažžut mávssu ruovttoluotta

Leat go dus gažaldagat du vuoigatvuođaid birra jus leat kronalaš buohcci?
Čuojat FFO vuoigatvuođatelfodnii Tlf. +476 23 90 51 55.